Villa Ruimzicht, later Heesterheide genoemd, aan de Stationsweg
Bij een onderzoek naar de geschiedenis van het voormalige politiebureau aan de Breelaan, dat in 1946 in gebruik was genomen na een rigoreuze verbouwing van de op die plek staande villa Heesterheide, keek ik ook in de fotocollectie van de Vereniging Oud Ede (HME) en in de fotocollectie van de gemeente Ede (GA) naar foto’s van die villa.
Er werden drie foto’s gevonden die in beide collecties aanwezig zijn. Identiek qua afbeelding, echter afwijkend qua beschrijving. En in beide collecties met een niet geheel juiste beschrijving bovendien.
Uit een ander onderzoek was gebleken dat Heesterheide tot 1905 de naam Ruimzicht droeg. En het probleem was nu dat de bijschriften bij de gevonden foto’s niet kloppen.
Dit zijn de gevonden foto’s
HME 311612
Het bijschrift bij deze foto luidt: Villa 'Heesterheide' aan het begin van de Grintweg, later Stationsweg in Ede.. Bewoond door de familie J.O.C.van Wesel. Doctor van Wesel kwam in 1860 naar Ede. Links naast de villa lag een strook bouwland dat De Bree werd genoemd. Later kwam daar de Breelaan. Op 7 maart 1924 werd het gebouw door de gemeente Ede aangekocht, waarna het voor verschillende doeleinden werd gebruikt. Door de oorlog 1940-1945 werd pas in 1946 de villa verbouwd en werd daarin het politiebureau gevestigd.
Op deze beschrijving is het nodige aan te merken. Het was niet doctor van Wesel, maar dokter van Wesel. Hij was huisarts, geen gepromoveerd academicus. Hij kwam inderdaad in 1860 naar Ede, en liet in 1874 de villa op de foto bouwen. In 1898 verkopen de erfgenamen het pand aan dr. Mensonides. Het was op dat moment verhuurd aan Sophia genis, die er een Inrichting voor Zenuwzwakker dames exploiteerde. Of het huis toen al een naam had is onbekend. Het heette zeker nog geen Heesterheide, die naam is er pas aangegeven door Hooijer, en deze kocht het pas in 1905
Dezelfde foto is ook, met het nummer GA17590, in de fotocollectie van de gemeente Ede te vinden:
GA17590 (identiek met HME 311612: Het bijschrift zegt: Villa Heesterheide op de hoek van de Stationsweg en de Breelaan in Ede. De villa werd in 1943 ingrijpend verbouwd om plaats te maken voor het politiebureau
De villa werd gebouwd, en de foto dateert van, vóór de wijziging van de naam Grintweg in Stationsweg. En van de Breelaan (c.q. een hoek met de ?Stationsweg) was toen nog geen sprake. De villa werd tussen 1943 en 1945 inderdaad ingrijpend verbouwd. Maar maakte dus geen plaats voor het politiebureau. De villa bleef bestaan maar werd ingrijpend verbouwd en vergroot..
HME312655
Het bijschrift bij deze foto luidt: Villa Heesterheide van de familie van Wesel aan de Stationsweg in Ede. Op de foto mevrouw W.P. van Wesel met dochter Berendina. Deze dochter is te Ede overleden op 23-10-1893. Verder op de foto het dienstpersoneel. Dit huis werd in 1946 het politiebureau van Ede.
Ook hier weer een voor verbetering vatbare beschrijving. Deze foto toont hetzelfde huis als op HME311612/GA17590, met nagenoeg dezelfde personen. De groep is van het grind vóór het huis veprlaatst naar het gazon. De foto’s lijken in dezelfde sessie gemaakt te zijn. Op de foto zien we niet alleen mevrouw van Wesel en dochter Berendina, maar het hele gezin plus één dienstbode. “Verder op de foto het dienstpersoneel” slaat dus nergens op. De datum van overlijden van Berendina is juist. “Dit huis werd in 1946 het politiebureau van Ede” is te kort door de bocht, het pand zou eerst nog de namen Ruimzicht en Heesterheide dragen, en diverse functies vervullen (o.a. als onderkomen voor de Vaktekenchool) voordat het na een ingrijpende verbouwing op 18 december 1946 als politiebureau in gebruik werd genomen
GA17936 (identiek met HME 312655). Het bijschrift is kort: Villa "Heesterheide", Stationsweg 2 te Ede, gezien in oostelijke richting.
De foto toont de damilie van Wesel, die het huis ten tijde van de opnaem bewoonde. Het huis heeft ten tijde van bewoning door van Wesel voor zover bekend geen naam gehad. Waarschijnlijk in 1889, na aankoop door dr. Mensonides, zou het Ruimzicht gaan heten. En eerst na 1905, na aankoop door Hooijer, kreeg het de naam Heesterheide. Toen de foto’s werden gemaakt heette de weg nog geen Stationsweg, maar Grintweg. En het huisnummer was tot 1880 niet 2, maar Dorp 171, van 1880 tot 1900 was dat Dorp 266, van 1900 tot 1910 Dorp Ea 461, en pas daarna werd het de Stationsweg. Maar niet nummer 2, maar nummer 1. Nummer 2 was toen de villa Home, later Beukbergen genoemd.
HME322939
Het bijschrift bij deze foto zegt: Villa Heesterheide, vroeger woning van de familie van Wezel (later politiebureau aan de Stationsweg 1 in Ede.
Deze foto HME 322939 is een bewerking van de overigens identieke foto HME322954. De villa is door de erfgenamen van dr van Wesel (met een “s”!) in 1888 aan dr. Mensonides verkocht, en is in 1889 verhuurd aan Sophia Genis, die er een Inrichting voor Zenuwzwakke Dames zou vestigen. Het pand ging Ruimzicht heten. De foto toont ons zittend rechts Sophia Genis. Naast haar, met haar hand op de schouder, staat een verpleegster, dat zal Jeanette Genis zijn, jongere zuster van Sophia, die kort na Sophia ook naar Ede was gekomen. Zij werkte als verpleegster op Ruimzicht. In de deuropening staat nog een verpleegster. De dame in het lang zal het hoofd van de huishouding zijn, met rechts van haar een dienstmeisje. Verder zijn er nog enige in het zwart geklede dames te onderscheiden, dat zijn kennelijk patiënten.
GA17937 (Identiek met HME322039/HME322954). Het bijschrift luidt: Villa "Heesterheide", Stationsweg 2 te Ede, gezien in oostelijke richting.
Dit is het pand dat Ruinzicht heette. Toen dr. Mensonides het van de erven Van Wesel kocht werd er in de notariële acte geen naam genoemd. Toen dr. Mensonides het vervolgen in 1904 weer verkocht droeg het pand volgens de acte, de naam Ruimzicht. Zie, voor wat betreft het adres, wat bij GA17936 staat.
GA17962
Deze foto zit niet in beide fotocollecites, alleen in die van de gemeente Ede. Het bijschrift zegt: Villa Heesterheide op de hoek van de Stationsweg - Breelaan. De villa is in 1943 ingrijpend verbouwd om plaats te maken voor het politiebureau
De villa is tussen 1943 en 1945 inderdaad ingrijpend verbouwd, Hij werd wel ingrijpend verbouwd, maar maakte geen plaats voor een nieuw gebouw voor het politeibureau..
Op de foto is, met enige moeite, de naam "Heesterheide"te onderscheiden.
De opname dateerdt van vóór de aanleg van de Breeelaan, want we zien aan de linkerzijde de erker die t.b.v. de aanleg van de Breelaan gesloopt werd.
Tot slot
Afgezien van het feit dat de resultaten van dit onderzoekje aanleding zouden kunnen zijn voor de beheersers van beide fotocollecties om de bijschriften te corrigeren en op elkaar af te stemmen, zijn deze resultaten vooral van belang omdat de foto’s (met gecorrigeeerde bijschriften) een compleet overzicht van de geschiedenis van het pand op de hoek van de Stationsweg en de Breelaan bieden. Inclusief, tot 1924, de bewoners.
Jan Kijlstra 22-09-2019
Vervolgens....
De suggestie in "tot slot" heeft als resultaat gehad dat de bijschrifen bij identieke foto's nu ook identiek zijn geworden. Echter: deze nieuwe bijschriften zijn nog slechter dan de oude.
Er staat bijvoorbeeld dat "..de villa, in de vlksmond Ruimzicht geheten..." Maar de naam Ruimzicht voor deze villa isin elk geval vanaf 1891 gedocumenteerd in krantenartikelen waarin Sophia Genis als directrice van de Inrichting voor zeuwzwakke dames in Ruimzicht wordt genoemd, ook plaatst Sophia personeelsadvertenties waarin staat dat kandidaten zich dienen te melden op Ruimzicht. Verder vroeg Sophia in 1891 verguning om in te bouwen paviljoens naast Ruimzicht ook krankzinige vrouwen te mogen verplegen. In alle correspondentie (vanaf 1891) tussen het ministerie van Binnenlandse Zaken, Gedeputeerde Staten van Gelderland, de gemeente Ede en het Staatstoezicht op de Krankzinnigenzorg is steeds sprake van Sophia Genis, directrice van de inrichting voor zenuwzwakke dames in Ruimzicht. En bij de verkoop door de dr. Menzonides, anno 1905, is in de acte sprake van het herenhuis Ruimzicht.
Dus hoezo "in de volksmond"?
In "De Zandloper", het periodiek van de Vereniging Oud Ede, jaargang 2018 nr. 4 wordt één van de twee door Genis gebouwde paviljoens voor krankzinnigenverpleging ten onrechte aangemerkt als Ruimzicht.
Dit is een zgn. kadastrale hulpkaart. De door de auteur toegevoegde namen bestonden niet toen deze kaart gemaakt werd.
Er is, met argumenten onderbouwd, bij de redactie van De Zandloper bezwaar gemaakt tegen deze foute voorstelling van zaken. De auteur van het artikel kan of wil echter niet inzien of toegeven dat hij een fout gemaakt heeft.
De redactie van de Zandloper, gevolgd door de voorzitter, weigert daarom tot rectificatie over te gaan. Kennelijk zijn mijn door bronnen gestaafde argumenten (kadaster, kohieren, notariële actes, briefwisselingen ministerie c.a. en dagbladen) niet geloofwaardig genoeg. Maar feiten zijn feiten.
Dat leidt tot de conclusie dat een eerbiedwaardig oude historische vereniging dus, als het zo uitkomt, zonder problemen aan vervalsing van een stukje Edese geschiedenis wil doen. Dat is een kwalijke zaak.