De namen Kleefse Weg en Kleefse Hoek werden vroeger in de oude spelling geschreven, met “sch”, en ook kom je ze wel en niet als samentrekking tegen. En eigenlijk is er niets bekend over herkomst van deze namen. En over de herkomst van de naam Driehoek weten we ook weinig tot niets. Tijd voor een poging tot verklaring.
Tiendkaart
In het Gelders Archief in Arnhem bevindt zich een Tiendkaart uit 1748. Tiend is vanouds een kerkelijke belasting, de rechten op heffing zijn geleidelijk aan ook (deels) overgegaan op niet-kerkelijke tiendheffers. Op zo'n tiendkaart staan alleen de belangrijkste zaken, tiendvrij bezit werd slechts globaal aangeduid. De kaart toont de tiendplichtige bezittingen in Ede van het Burgerweeshuis in Arnhem. Het archief daarvan is naar het Gelders Archief gegaan, inclusief kaart. Het nummer van de kaart is 2090-K9, en hij is te bekijken op de website van het Gelders Archief.
De afbeeldingen zijn details van die kaart, met het gebied waar de Kleefsche Hoek gesitueerd moet worden. Daar staat, bij letter B, een kapitale boerderij. De index noemt deze boerderij als bezit van Gerrit Slophoos. Dat de boerderij eigendom was weten we uit de resolutieboeken ("buurtboeken") van het buurschap Ede-Veldhuizen, waar Gerrit Slophoos prominent als geërfde (dus als “bezitter van een erf”) in voorkomt. Het nummer "43" geeft het perceel aan waarover Gerrit tiend moest afdragen, dat nummer staat ook op de tiendrol vermeld.
Die Tiendrol, een lijst met belastingplichtingen, is ook in het GA aanwezig.
't Staat al lang op m'n lijstje, maar ik zal hem binnenkort toch maar eens gaan kopiëren.
't Zou overigens zo maar kunnen dat die boerderij van Slophoos ooit, net als Slijpkruik, een Kleefs leen was, en dan hoorde daar dus ook bouwland bij. Het is verleidelijk om te denken dat het gebied (boerderij met bouwland) daarom, naar het leengoed, Kleefsche Hoek werd genoemd, maar dat is vooralsnog speculatie. Al vertelde Joop Righolt, geboren en getogen aan de Kleefseweg, dat op dieplek vroeger een huis gestaan heeft met de naam Kleefsehoek.Even speculatief is de veronderstelling dat de naam “Driehoek” ontleend is aan het driehoekige perceeltje op de splitsing van Kleefseweg en (toen) Arnhemse Weg.
En misschien sloeg de naam Kleefse Hoek ooit op datzelfde driehoekige perceeltje, en is later gaan gelden voor een groter gebied. En zelfs kan de boerderij van Slophoos wel ooit als de Kleefse Hof of het Kleefse Goed zijn aangeduid. Wie het weet mag het zeggen.
Het tiendrecht op het perceel “34” rustte op grond die van de kerk is geweest, en niet ondenkbaar is dat de kerk die grond c.a. ooit van een Hertog van Kleef heeft gekregen om, zoals in die tijd gebruikelijk, te gebruiken om de kosten van een vicarie (het levensonderhoud van één of meerdere priesters) uit de opbrengsten van die onroerende goederen te betalen. In ruil dienden die priesters dan op gezette tijden bij het in de kerk geplaatste vicarie-altaar een mis op te dragen voor de stichters van het vicarie. Zo'n vicarie diende om, als de stichters van het vicarie overleden waren, hun zieleheil min of meer te verzekeren.
De kerk van Ed was (relatief) belangrijk, er waren dan ook meerdere vicarien aan verbonden. In een later stadium, mogelijk na de Reformatie, kan de kerk de onroerende goederen, in het kader van de diaconale opdracht, geschonken hebben aan het Burgerweeshuis in Arnhem. En dat heeft op een gegeven ogenblik de zaak in klinkende munt omgezet middels verkoop. Aan Gerrit Slophoos? En al die tijd bleef het tiendrecht op het land rusten!
Als de boerderij een Kleefs leen was is dat mogelijk nog wel na te gaan, maar dan kom je op lastig onderzoeksterrein, in vrij ontoegankelijk archiefmateriaal. Handschrift uit die tijd is vaak moeilijk te ontcijferen voor wie er niet regelmatig mee bezig is.
Dat de Kleefseweg de naam ontleend heeft aan het toponiem Kleefse Hoek lijkt mij wel evident.
Overigens was Slophoos één van de bosmalen in het Edesche Bosch, we komen hem tegen op een door Ossenkoppele gemaakte kaart met perceelsnamen (veldnamen,of toponiemen) in dat bos.
Jan Kijlstra
13-12-2013